Höfuð

Old Norse Dictionary - höfuð

Meaning of Old Norse word "höfuð" (or hǫfuð) in English.

As defined by the Cleasby & Vigfusson Old Norse to English dictionary:

höfuð Old Norse word can mean:

höfuð (hǫfuð): n., dat. höfði; gen. pl. höfða, dat. höfðum; in Norse MSS. often spelt hafuð, Anecd. 4 (without umlaut); the root-vowel seems in very early times (8th century) to have been a diphthong; thus Bragi uses the rhymes, laufi—haufði, and rauf—haufuð, Edda; the old ditty with a half rhyme, höfðu vér í haufði, Hkr. i. 104, wou’d be faulty unless we accept a diphthong in the latter word: in good old MSS. (e. g. Sæm. Cod. REg.) the word is always spelt with ꜹ or au, never o, and probably never had a diphthongal sound; the Norse spelling havuð however points to a short vowel; and later Icel. MSS. spell o or , e. g. Hb. in Vsp. l. c. It is probable that the short vowel originated in the contracted form, as haufði sounds hard; [cp. Goth. haubiþ; A. S. heâfod; Engl. head; Hel. hôbid; O. H. G. houpit; mid. H. G. houbet; mod. G. haupt; Dan. hôved; Swed. hufvud; Ormul. hæfedd (the single f marks a preceding long vowel); thus all old Teut. languages except the Icel. agree in the length of the vowel, whereas Lat. căput, Gr. κεφαλή have a short root vowel.]

höfuð (hǫfuð): A. A head, Vsp. 38, Sdm. 14, Vþm. 19, Þkv. 16, 19, Skm. 23, Nj. 19, 275, Grág. ii. 11, FmS. x. 381, Eg. 181, Edda 59, passim; mátti svá at kveða, at náliga væri tvau höfuð á hverju kvikendi, Hrafn. 22 (of a great increase in stock); Grímr rakaði bratt fé saman, vóru tvau höfuð á hvívetna því er hann átti, Ísl. ii. 14.

höfuð (hǫfuð): II. phrases and sayings, láta höfði skemra, to make one a head shorter, behead, Hým. 15, Fm. 34; strjúka aldrei frjálst höfuð, to stroke never a free head, be never free, never at ease; (sagði) at þeir mundi aldrei um frjálst höfuð strjúka, er vinir hans væri, meðan Þórðr væri höfðingi í Ísafirði, Sturl. ii. 124; eg má aldrei um frjálst höfuð strjúka, I never have any time to spare; sitja aldrei á sárs höfði, to be always quarrelling; skera e-m höfuð, to make a wry face at one, Grett. 17; heita í höfuðit e-m, to be called after a person; hón jós sveininn vatni ok kvað hann skyldu heita í höfuð föður sínum, ok var hann kallaðr Gestr, Bárð. 24 new Ed.: the mod. usage distinguishes between heita í höfuð á e-m, when a person is alive when the child was born, and heita eptir e-m, when that person is dead; halda höfði, to hold one’s head up, Flóv. 43, Og.; bera hátt höfuð, to bear one’s head high, Sturl. iii. 147, Sighvat; hefja höfuðs, to lift one’s head, Thom. 535; drepa niðr höfði, to droop one’s head, BS. i. 625; þoku hóf af höfði, the fog lifted, Ld. 74; búa hvárr í annars höfði, to be at loggerheads, SkS. 346; fara huldu höfði, to go with a hidden head, in disguise, to hide oneself, FmS. vi. 12; færa e-m höfuð sitt, to surrender oneself to an enemy, Eg. ch. 62, 63, FmS. x. 261; stíga yfir höfuð e-m, to pass over one’s head, overcome one, 304; er á engri stundu örvænt nær elli stígr yfir h. mér, Eb. 332; hlaða hellum at höfði e-m, to leave one dead on the spot, Dropl. 18; ganga milli bols ok höfuðs, ‘to gang between bole and head,’ i. e. to kill outright, Eb. 240; hætta höfði, to risk one’s head, Hm. 106; leggjask e-t undir höfuð, to lay under one’s pillow, to put aside; leggjask ferð undir höfuð, Fær. 132, Orkn. 46; þú munt verða fátt undir höfuð at leggjask ef ek skal við þér taka, Sturl. i. 27; vera höfði hærri, to be a head taller, FmS. x. 381; setja höfuð á höfuð ofan, to set head upon head, BS. i. 73, (viz. to consecrate a second bishop to a see, which was against the eccl. law); cp. kjósa annan konung í höfuð Davíð, SkS. 801.

höfuð (hǫfuð): III. in a personal sense, in poets, a person, = Lat. caput, Gr. κάρα, κεφαλή; fárgjarnt höfuð, thou fearful woman! FaS. ii. 556; hraustara höfuð, a bolder man, 315; berjask við eitt höfuð, 49; heiptrækt höfuð, Ýt. 25; andprútt höfuð, high-minded man! Sighvat; tírar h., glorious man; leyfðar h., id., Geisli 56; vina höfuð = cara capita, Bm. 2; frænda höfuð, kinsmen, Skáld H. 3. 40; hvarfúst h., thou fickle woman! Hel. 2.

höfuð (hǫfuð): 2. a number, tale, head, of animals; fádygt höfuð, of a fox, Merl. 1. 39: head, of cattle, þeir eiga at gjalda þingfarar-kaup, er skulda-hjóna hvert hefir höfuð, kú skuldalausa eða kúgildi, Grág. (Kb.) i. 159, referring to the old way of taxation, which is still the law in Icel., that a freeholder has to pay tax (skattr) only if he has more head of cattle (kúgildi, q. v.), than persons to support.

höfuð (hǫfuð): IV. a head, chief; höfuð lendra manna, FmS. vii. 273; h. ok höfðingi, Stj. 457; Þrándheimr er h. Noregs, FmS. vi. 38; höfuð allra höfuð-tíða (gen.), LeiðarvíS. 23.

höfuð (hǫfuð): V. of head-shaped things:

höfuð (hǫfuð): 1. a beak, of a ship; með gylltum höfðum, FmS. viii. 385, x. 10, 417, passim; dreka-höfuð, q. v.: the beak was usually a dragon’s head, sometimes a bison’s, Ó. H.; a steer’s, Landn. 5. ch. 8; or it was the image of a god, e. g. of Thor, FmS. ii. 325, (Ó. T. ch. 253); or of a man, Karl-höfði, Ó. H., the ship of St. Olave; cp. the interesting passage, þat var upphaf enna heiðnu laga, at menn skyldu eigi hafa höfuðskip í hafi, en ef þeir hefði, þá skyldi þeir af taka höfuð áðr þeir kæmi í lands-sýn, ok sigla eigi at landi með gapandum höfðum eðr gínandi trjónum, svá at landvættir fældisk við, Landn. (Hb.) 258, FmS. vi. 180 (in a verse), vii. 51 (in a verse). 2. the capital of a pillar, Al. 116, Fb. i. 359 (of tent poles): of carved heads in a hall, sér þú augun útar hjá Hagbarðs-höfðinu? Korm. ch. 3: heads of idols carved on chairs, Fbr. ch. 38: carved heads on high-seats, Eb. ch. 4: that these figures sometimes represented fairies or goddesses is shewn by the word brúða (q. v.) and stólbrúða; heads of bedsteads seem to have been carved in a similar way; cp. also Korm. 86, see tjasna.

höfuð (hǫfuð): 3. the head-piece of a bridle; týndi maðr höfði á beisli því er görsema-vel var gört, BS. i. 314, v. l.; the head of a rake, hrífu-h., etc.

höfuð (hǫfuð): COMPDS: höfðabúza, höfðafjöl, höfðalag, höfðaskip, höfðatal, höfðatala, höfuðband, höfuðbani, höfuðbein, höfuðburðr, höfuðbúnaðr, Höfuðdagr, höfuðdúkr, höfuðfaldr, höfuðfatnaðr, höfuðfetlar, höfuðgerð, höfuðgjarnt, höfuðgull, höfuðhlutr, höfuðhögg, höfuðlausn, höfuðlauss, höfuðleðr, höfuðlín, höfuðmein, höfuðmikill, höfuðmundr, höfuðórar, höfuðrót, höfuðsár, höfuðskél, höfuðskip, höfuðskjálfti, höfuðsmátt, höfuðsnauðr, höfuðsótt, höfuðsteypa, höfuðsundl, höfuðsvími, höfuðsvörðr, höfuðtíund, höfuðverkr, höfuðvíti, höfuðvörðr, höfuðþváttr, höfuðþyngsl, höfuðærr, höfuðærsl.

höfuð (hǫfuð): B. Chief, capital, found like the Gr. ἀρχι- in countless COMPDS: höfuðatriði, höfuðá, höfuðárr, höfuðátt, höfuðbarmr, höfuðbaðmr, höfuðbarmsmaðr, höfuðbaugr, höfuðbenda, höfuðbiti, höfuðbitarúm, höfuðblót, höfuðborg, höfuðból, höfuðbæli, höfuðbær, höfuðdrottning, höfuðefni, höfuðengill, höfuðfaðir, höfuðfirn, höfuðfól, höfuðgersemi, höfuðgjöf, höfuðglæpr, höfuðgoð, höfuðgrein, höfuðgæfa, höfuðhátíð, höfuðhetja, höfuðhof, höfuðinnihald, höfuðísar, höfuðíþrótt, höfuðkempa, höfuðkennimaðr, höfuðkirkja, höfuðklerkr, höfuðkonungr, höfuðkostr, höfuðkvöl, höfuðlist, höfuðlýti, höfuðlæknir, höfuðlærdómr, höfuðlöstr, höfuðsmaðr, höfuðmeistari, höfuðmerki, höfuðmusteri, höfuðnafn, höfuðnauðsyn, höfuðniðjar, höfuðprestr, höfuðráð, höfuðráðgjafi, höfuðskáld, höfuðskepna, höfuðskutilsvein, höfuðskömm, höfuðskörungr, höfuðsmiðr, höfuðspekingr, höfuðstaðr, höfuðstafn, höfuðstafr, höfuðstjarna, höfuðstóll, höfuðstólpi, höfuðstyrkr, höfuðsynd, höfuðsæti, höfuðtunga, höfuðvápn, höfuðveizla, höfuðvél, höfuðvindr, höfuðvinr, höfuðþing, höfuðætt.

Orthography: The Cleasby & Vigfusson book used letter ö to represent the original Old Norse vowel ǫ. Therefore, höfuð may be more accurately written as hǫfuð.

Possible runic inscription in Younger Futhark:ᚼᚢᚠᚢᚦ
Younger Futhark runes were used from 8th to 12th centuries in Scandinavia and their overseas settlements

Abbreviations used:

A. S.: Anglo-Saxon.

Cod.: Codex.

cp.: compare.

Dan.: Danish.

dat.: dative.

e. g.: exempli gratia.

Engl.: English.

gen.: genitive.

gl.: glossary.

Goth.: Gothic.

Gr.: Greek.

Hel.: Heliand.

Icel.: Iceland, Icelander, Icelanders, Icelandic.

id.: idem, referring to the passage quoted or to the translation

l.: line.

Lat.: Latin.

l. c.: loco citato.

m.: masculine.

mid. H. G.: middle High German.

mod.: modern.

n.: neuter.

O. H. G.: Old High German.

Ormul.: Ormulum.

pl.: plural.

S.: Saga.

Swed.: Swedish.

Teut.: Teutonic.

v.: vide.

ch.: chapter.

eccl.: ecclesiastical.

i. e.: id est.

viz.: namely.

q. v.: quod vide.

etc.: et cetera.

v. l.: varia lectio.

Works & Authors cited:

Anecd.: Anecdoton. (H. II.)

Edda: Edda. (C. I.)

Hb.: Hauks-bók. (H. IV.)

Hkr.: Heimskringla. (E. I.)

Sæm.: Sæmundar Edda. (A, C. I.)

Vsp.: Völuspá. (A. I.)

Eg.: Egils Saga. (D. II.)

Fms.: Fornmanna Sögur. (E. I.)

Grág.: Grágás. (B. I.)

Hrafn.: Hrafnkels Saga. (D. II.)

Nj.: Njála. (D. II.)

Sdm.: Sigrdrífu-mál. (A. II.)

Skm.: Skírnis-mál. (A. I.)

Vþm.: Vafþrúðnis-mál. (A. I.)

Þkv.: Þryms-kviða. (A. I.)

Bárð.: Bárðar Saga. (D. V.)

Bs.: Biskupa Sögur. (D. III.)

Dropl.: Droplaugar-sona Saga. (D. II.)

Eb.: Eyrbyggja Saga. (D. II.)

Flóv.: Flóvents Saga. (G. II.)

Fm.: Fafnis-mál. (A. II.)

Fær.: Færeyinga Saga. (E. II.)

Grett.: Grettis Saga. (D. II.)

Hm.: Hává-mál. (A. I.)

Hým.: Hýmis-kviða. (A. I.)

Ld.: Laxdæla Saga. (D. II.)

Og.: Oddrúnar-grátr. (A. II.)

Orkn.: Orkneyinga Saga. (E. II.)

Sks.: Konungs Skugg-sjá. (H. II.)

Sturl.: Sturlunga Saga. (D. I.)

Bm.: Bjarka-mál. (A. II.)

Fas.: Fornaldar Sögur. (C. II.)

Skáld H.: Skáld Helga-rímur. (A. III.)

Kb.: Konungs-bók. (B. I, C. I, etc.)

Merl.: Merlinus Spa. (A. III.)

Stj.: Stjórn. (F. I.)

Al.: Alexanders Saga. (G. I.)

Fb.: Flateyjar-bók (E. I.)

Fbr.: Fóstbræðra Saga. (D. II.)

Korm.: Kormaks Saga. (D. II.)

Landn.: Landnáma. (D. I.)

Ó. H.: Ólafs Saga Helga. (E. I.)

Ó. T.: Ólafs Saga Tryggvasonar. (E. I.)

➞ See all works cited in the dictionary

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages descending from Old Norse.