Heill

Old Norse Dictionary - heill

Meaning of Old Norse word "heill" in English.

As defined by the Cleasby & Vigfusson Old Norse to English dictionary:

heill Old Norse word can mean:

heill: 1. n. and f. [Dan. held], good luck; the gender of this word varieS.

heill: A. neut., which seems to be the older gender, an omen, auspice, foreboding; hver’ro bözt heill (pl.), which are the best auspices? the answer, mörg eru góð heill, there are many good auspices, Skv. 2. 19, 20, cp. 22; giptusamlegt heill, a favourable omen, Al. 13; the neut., which is obsolete elsewhere, has remained in the phrases, góðu heilli (bono augurio), íllu heilli (malo augurio), in a good, evil hour; íllu heilli bauð ek þér barnfóstr, Ísl. ii. 141; íllu heilli vartú skapað, Hom. 153; íllu heilli höfu vér hér dvalizt, Nj. 241; fórtú fá heilli heiman, with small luck, Ó. H. 107; verstu heilli, Heir. 4; góðu heilli, in a good hour, FmS. ix. 236, x. 18 (in a verse): talismans, of hidden magical runes written on ‘gumna heillum’ (on talismans?), Sdm. 16.

heill: B. Fem. good luck, happiness:

heill: 1. plur., with the notion of being the gift of auspices or of an oracle, esp. in pl., so that the gender is dubious; fékk Ingólfr at blóti miklu ok leitaði sér heilla um forlög sín, Landn. 33; skal Þórólfr blóta ok leita heilla þeim bræðrum, Eg. 257; hefir þessi flokkr leitað sér heilla at tilvísan fjölkunnigra manna, at þeir skyldi um nætr berjask, FmS. vii. 296; Hallsteinn skaut setstokkum fyrir borð í hafi til heilla sér eptir fornum sið, FS. 123, Landn. 34; þá skaut Steinþórr spjóti at fornum sið til heilla sér yfir flokk Snorra, Eb. 228 (an old heathen rite); þótti þat líkast til langlífis ok heilla, 126 new Ed.; ok var brugðit heillum sverðsins, the spell of the sword was broken, Korm. 84; áttú, Sigmundr, af þeim hring heillir at taka, Fær. 103.

heill: 2. esp. (also in pl.) with the personal notion of a good spirit or angel, cp. hamingja; eigi veit ek hvárt vit eigum heill saman, i. e. if we shall have luck together, of two persons having one life and one heart, Nj. 3; þótti stór heill til hans horfit hafa, FS. 194; Leifr kvað hann enn mundu mestri heill stýra af þeim frændum, Fb. i. 538; hann bað þeim heill duga, he wished them good speed, Gullþ. 14; fær þú braut bú þitt ok vestr yfir Lagarfljót, þar er heill þín öll, Hrafn. 1; heillum horfinn, forsaken by luck, Grett. 150.

heill: 3. sayings, íllt er fyrir heill at hrapa, ’tis ill to rush on and leave one’s good luck behind, Skv. 2. 25; hátíðir eru til heilla beztar (mod. hátíð er til heilla bezt), denoting that high feasts ought to be chosen for momentous affairs, Ld. 176 (of one being christened at Yule time); fall er farar-heill, a fall is a good omen (in departing), FmS. vi. 414: the phrase, vera e-m lítil heilla-þúfa, to be a stumbling-block to one, the metaphor prob. taken from the popular lore as to mounds with hidden hoards, ek heft orðit lítil heilla þúfa um at þreifa flestum mönnum, Grett. 143.

heill: 4. in mod. usage as a term of endearment, heillin, heillin mín, dear! my dear! the address of a husband to his wife; the bride asks, hverjum ætlarðú at bjóða í veizluna okkar, hjartað mitt? the bridegroom answers, eg veil það nú ekki, heillin mín! Ísl. ÞjóðS. i. 243; getrþu ekki gefið manninum hressingu, heillin? Hrólfr. 8; hann (our son) er svo kargr, heillin mín! hann nennir ekki neitt að gera, látum við strákinn stúdiera, Grönd. 72; cp. Bb. 3. 21—hún (the wife) kyssir og með klappi segir, komdú blessaðr, heillin mín!—heillin góð! is in many Icel. houses the address of the servants to the mistress: æ! hvernig getið þér nú farið að tala, heillin góð? Piltr og Stúlka, 36; sælir og blessaðir, Auðun minn! sælar og blessaðar, heillin góð! Hrólfr. 6.

heill: COMPDS: heillabrigði, heilladrjúgr, heillalauss, heillaleysi, heillamaðr, heillaráð, heillavænligr, heillavænn.

heill: 2. adj. [Ulf. hails = ὑγιής, ὑγιαίνων, χαιρε, etc.; A. S. hâl; Engl. hail and hale are of Scandinavian origin, whole of Saxon; O. H. G. heil; lost in mod. Germ.; Dan. heel; Swed. hel]:—whole:

heill: I. hale, sound; ílla heill, in ill health, Hm. 68; heilir hildar til, heilir hildi frá, fara þeir heilir hvaðan, hale, unscathed, 157; heilar hendr, Gkv. 3. 10; heilar sjónir, hale eyes, Lex. Poët.; spurði Þorsteinn hvernig þar væri heilt, hann sagði at þar var vel heilt, Th. asked how they were in health, and he said that they were well, Eg. 743; heilir, opp. to sárir, Am. 56; heilan (unbroken), Hvm. 29; heill hjálmstofn, hale skull, 31; hvergi var heilt hold á líkam hans, 623. 44; græða at heilu, to cure so as to be hale and well, 655 xi. 3; Önundr var svá frækinn maðr at fáir stóðusk honum þótt heilir væri, that few men were a match for him, though they were hale and sound, Grett. 87; sjórinn var hvergi heill, the sea was nowhere hale, i. e. the waves rose high, Vígl. 22; silki-ræma heil ok ú-sökuð, FmS. iv. 110.

heill: 2. healed, of wounds, illness, in gen. pl.; verða heill sára sínna, Eg. 35; Helga dóttir bónda var þá á fouun ok heil meina sinna, 586; ok var þó eigi heill sársins, Fbr. 164.

heill: 3. phrases, gróa um heilt (see gróa), FmS. xi. 87; binda um heilt, to bind up a hale limb; er um heilt bezt at binda, ‘tis better to bind a hale than a hurt limb, Ld. 206; betra heilt en gróið, better hale than healed; með heilu ok höldnu, safe and sound, FmS. x. 376; þar skal hverr heill verða sem haltr varð, he that was halt must be made hale, a law phrase, he that has a blemish upon him must clear himself of it, n. G. l. i. 326: cp. the phrase, svelta heill hungri (mod. svelta heilu hungri), to starve, LS. 62: a guest is asked, hvað er í fréttum, what news? to which the reply is, mannheilt og ósjúkt, all hale and ‘unsick,’ i. e. all well! eigi heil, not hale, i. e. enceinte, þú ert kona eigi heil, FaS. i. 52; húsfreyja þín er eigi heil, ok mun hón fæða meybarn, Ísl. ii. 196; Freydís vildi fylgja þeim ok varð heldr sein, því at hón var eigi heil, Þorf. Karl. 428.

heill: 4. answering to Gr. χαιρε, in exclamation; njótið heilir handa, ‘bless your hands!’ well done! Nj. 71; mæl drengja heilastr, well spoken, FmS. viii. 97; báðu hann tala konunga heilstan (i. e. cheered him), vi. 240; mæltu, at hann skyldi mæla allra höfðingja heilastr, viii. 290.

heill: β. in greeting, Vþm. 4, 6, Sdm. 3, 4; kom heill, welcome! hail! BlaS. 42; far heill, farewell! FmS. vii. 197; heill, Magnús frændi! 171; sít heill, sit hail! Glúm. 391, FmS. x. 201; heill svá! Stj. 621; heilir svá! 475; heilar svá! 124, Karl. 507; ek svá heill, by my soul! forsooth! FmS. v. 230; svá vil ek heil! Grett. 170 new Ed.; bað þá heila fara ok heila hittask, FmS. iv. 171.

heill: 5. whole, entire, Lat. integer; sjau hundruð heil, full seven hundred, Íb. 16; heil vika, 7, K. þ. K. 102; heil dægr (opp. to half), Rb. 16; heil alin, n. G. l.; heilt ár, BS. ii. 152.

heill: II. metaph. true, upright; allit., heilt ráð ok heimilt, a hale and good bargain, without fraud or flaw, Grág. i. 317; með heilum fortölum, Dipl. i. 3; ráða e-m heilt, to give wholesome (good, wise) advice to one, Nj. 31, (heilræði); með heilum hug, sincerely, cp. Hm. 106; heilum sáttum, Háv. 50 new Ed., Al. 60.

heill: β. safe; prestinum þótti eigi heilt at setja hann annat sinn undir sama váða, FmS. x. 417.

Possible runic inscription in Younger Futhark:ᚼᛁᛁᛚᛚ
Younger Futhark runes were used from 8th to 12th centuries in Scandinavia and their overseas settlements

Abbreviations used:

Dan.: Danish.

f.: feminine.

n.: neuter.

cp.: compare.

l.: line.

m.: masculine.

neut.: neuter.

pl.: plural.

v.: vide.

esp.: especially.

plur.: plural.

i. e.: id est.

þ.: þáttr.

mod.: modern.

prob.: probably.

Icel.: Iceland, Icelander, Icelanders, Icelandic.

adj.: adjective.

A. S.: Anglo-Saxon.

Engl.: English.

etc.: et cetera.

Germ.: German.

gl.: glossary.

O. H. G.: Old High German.

S.: Saga.

Swed.: Swedish.

Ulf.: Ulfilas.

opp.: opposed.

gen.: genitive.

L.: Linnæus.

Gr.: Greek.

s. v.: sub voce.

Lat.: Latin.

allit.: alliteration, alliterative.

lit.: literally.

metaph.: metaphorical, metaphorically.

Works & Authors cited:

Al.: Alexanders Saga. (G. I.)

Fms.: Fornmanna Sögur. (E. I.)

Hom.: Homiliu-bók. (F. II.)

Nj.: Njála. (D. II.)

Ó. H.: Ólafs Saga Helga. (E. I.)

Sdm.: Sigrdrífu-mál. (A. II.)

Skv.: Sigurðar-kviða. (A. II.)

Eb.: Eyrbyggja Saga. (D. II.)

Eg.: Egils Saga. (D. II.)

Fs.: Forn-sögur. (D. II.)

Fær.: Færeyinga Saga. (E. II.)

Korm.: Kormaks Saga. (D. II.)

Landn.: Landnáma. (D. I.)

Fb.: Flateyjar-bók (E. I.)

Grett.: Grettis Saga. (D. II.)

Gullþ.: Gull-Þóris Saga. (D. II.)

Hrafn.: Hrafnkels Saga. (D. II.)

Ld.: Laxdæla Saga. (D. II.)

Bb.: Búnaðar-bálkr.

Grönd.: Benedikt Gröndal.

Ísl. Þjóðs.: Íslenzkar Þjóðsögur.

Am.: Atla-mál. (A. II.)

Gkv.: Guðrúnar-kviða. (A. II.)

Hm.: Hává-mál. (A. I.)

Lex. Poët.: Lexicon Poëticum by Sveinbjörn Egilsson, 1860.

Th.: Theophilus. (F. III.)

Vígl.: Víglundar Saga. (D. V.)

Fbr.: Fóstbræðra Saga. (D. II.)

Fas.: Fornaldar Sögur. (C. II.)

Karl.: Karla-magnús Saga. (G. I.)

Ls.: Loka-senna. (A. I.)

N. G. L.: Norges Gamle Love. (B. II.)

Þorf. Karl.: Þorfinns Saga Karlsefnis. (D. II.)

Blas.: Blasius Saga. (F. III.)

Glúm.: Víga-Glúms Saga. (D. II.)

Stj.: Stjórn. (F. I.)

Vþm.: Vafþrúðnis-mál. (A. I.)

Bs.: Biskupa Sögur. (D. III.)

Íb.: Íslendinga-bók. (D. I.)

K. Þ. K.: Kristinn-réttr Þorláks ok Ketils = Kristinna-laga-þáttr. (B. I.)

Rb.: Rímbegla. (H. III.)

Dipl.: Diplomatarium. (J. I.)

Grág.: Grágás. (B. I.)

Háv.: Hávarðar Saga. (D. II.)

➞ See all works cited in the dictionary

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages descending from Old Norse.