Byggja

Old Norse Dictionary - byggja

Meaning of Old Norse word "byggja" in English.

As defined by the Cleasby & Vigfusson Old Norse to English dictionary:

byggja Old Norse word can mean:

byggja: older form byggva, ð, [for the etymology v. búa], gener. to inhabit, settle, people, always in a transitive sense—not neut. aS. búa—but often used absol. or ellipt., land being understood:

byggja: α. to settle as a colonist; Hrollaugr bygði austr á Síðu, Ketilbjörn bygði suðr at Mosfelli, Auðr bygði vestr í Breiðafirði, Helgi bygði norðr í Eyjafirði, all these instances referring to the first settlers of Icel., Íb. ch. 1. 2; en þat vas es hann tók byggva landit, id.; sumar þat er þeir Ingólfr fóru at b. Ísland, the summer before Ingolf settled in Iceland, ch. 6; Íngólfr … bygði fyrstr landit, i. e. Ingolf was the first settler, id.; so in numberless instances, esp. of the Íb. and Landn., e. g. Landn. 42, 334, Eb. 8, Hrafn. 4, Eg. 99, 100; eptir Nóa-flóð lifðu átta menn þeir er heiminn bygðu (peopled), Edda (pref.)

byggja: β. to inhabit, live in a country; þesskonar þjóð es Vínland hefir bygt, Íb. ch. 6; þá er landit hafði sex tigi vetra bygt verit, Landn. 321; þeir b. þat hérað á Vindlandi er Ré heitir, FmS. xi. 378, H. E. i. 494, Bret. 100: allit. phrases, á bygðu bóli, i. e. among men, where men live; bygðr bólstaðr, possessed land, Grág. ii. 214: the proverb, með lögum skal land byggja, with laws shall man build land, i. e. law builds (makes) lands and home; and some add, en með ólögum eyða; eyða (to lay waste) and byggja are thus opposed to one another, Nj. 106; b. bæ, to settle on a farm; segi ek af því fyrst hversu bærinn hefir bygzk í Skálaholti … Ketilbjörn bygði þann bæ fyrstr er í Skálaholti heitir, BS. i. 60; hann bygði bæ þann er í Eyju heitir, Gísl. 91, where it does not mean to build houses, as in the mod. use of this phrase, but to settle, Lat. inhabitare.

byggja: γ. in more special or law phrases, to dwell in, occupy; b. sæng, to keep one’s bed, sleep, FaS. i. 314; b. eina sæng, of married people, FmS. ii. 134; b. með e-m, to cohabit, Stj. 176; b. höll, to occupy a hall, FmS. vi. 147, x. 236; b. á skipum, undir tjöldum, to live aboard ship, in tents, vii. 138; b. hálfrými, a naut. term, viii. 199: metaph., cf Guð byggvir í þeim, Eluc. 52, cp. also the references from the n. T. above under búa, where most of the Icel. Edd. use byggja.

byggja: 2. to build a house, ship, or the like, [Scot. and North. E. to big; Dan. bygge; Swed. bygga]: this sense, common over all Scandinavia and North Britain, seems not to occur in Icel. writers before the 15th century or the end of the 14th, but is freq. at the present time; it occurs in the Ann. 1401, 1405, etc. Old writers always say, reisa or göra hús, skip …, not byggja.

byggja: 3. reflex. to be inhabited; Ísland bygðisk fyrst ór Noregi, Íb. ch. 1; Grænland fansk ok bygðisk af Íslandi, ch. 6; hundraði ára fyrr en Ísland bygðisk af Norðmönnum, Landn. (pref.); en áðr Ísland bygðisk, id.; þá er Ísland fansk ok bygðisk af Noregi, id.

byggja: II. [Goth. bugjan, by which Ulf. renders αγοράζειν, and once πωλειν, which is elsewhere rendered by frabugjan; A. S. bycgean; Engl. buy; Hel. buggean]:—to let out, esp. land or cottage; konungr má b. almenning hverjum sem hann vill, Gþl. 453; ef umboðsmaðr konungs byggir jarðar (acc.) konungs … því at svá skal konungs jarðir b. sem um aðrar jarðir skill í lögum, 336; nú byggir maðr dýrra (lets out at a higher rent) en vandi hefir á verit, 337; Ingimundr bygði þeim Hrolleifi bæinn í Ási, FS. 34; er þeir bygðu lönd sín eðr tóku sér hjú, Grág. i. 445; hann tók mikit af landnámi Una, ok bygði þat (parcelled it out) frændum sínum, Landn. 244; byggja e-m út, to expel a tenant; b. e-m inn, to settle a tenant on one’s estate.

byggja: 2. more properly, to lend money at interest; þat er ok ef menn b. dautt fé, eðr krefja framar af þeim hlutum er menn ljá, en innstæða, K. Á. 204; engi skal b. dautt fé á leigu, BS. i. 684; um okr, er menn b. dautt fé, H. E. i. 459; Rútr … bygði allt féit, R. put all the money out at interest, Nj. 11.

byggja: 3. the peculiar eccl. law phrase of the forbidden degrees; b. sifjar, frændsemi, to marry into such or such degree; this phrase may refer to buying (cp. brúðkaup), or to cohabitation; þat er nýmæli, at jafn-náit skal b. sifjar ok frændsemi at fimta manni hvárt, i. e. intermarriage in the fifth degree is allowed, according to the decision of the council of Lateran, A. D. 1215, Grág. i. 304; frændsemi er eigi byggjandi, i. e. is forbidden, 307, 308, 321, n. G. l. i. 350; en þat var bannat með Ásum at b. svá náit at frændsemi, HkR. Yngl. ch. 4.

byggja: III. part. as subst.

Possible runic inscription in Younger Futhark:ᛒᚢᚴᚴᛁᛅ
Younger Futhark runes were used from 8th to 12th centuries in Scandinavia and their overseas settlements

Abbreviations used:

absol.: absolute, absolutely.

ellipt.: elliptical, elliptically.

gener.: generally.

l.: line.

neut.: neuter.

v.: vide.

ch.: chapter.

e. g.: exempli gratia.

esp.: especially.

f.: feminine.

Icel.: Iceland, Icelander, Icelanders, Icelandic.

id.: idem, referring to the passage quoted or to the translation

i. e.: id est.

n.: neuter.

pref.: preface.

allit.: alliteration, alliterative.

Lat.: Latin.

lit.: literally.

mod.: modern.

cp.: compare.

metaph.: metaphorical, metaphorically.

naut.: nautical.

Dan.: Danish.

etc.: et cetera.

freq.: frequent, frequently.

North. E.: Northern English.

Scot.: Scottish.

Swed.: Swedish.

reflex.: retlexive.

acc.: accusative.

A. S.: Anglo-Saxon.

Engl.: English.

gl.: glossary.

Goth.: Gothic.

Hel.: Heliand.

S.: Saga.

Ulf.: Ulfilas.

R.: Rimur.

A. D.: Anno Domini.

eccl.: ecclesiastical.

L.: Linnæus.

part.: participle.

subst.: substantive.

Works & Authors cited:

Eb.: Eyrbyggja Saga. (D. II.)

Edda: Edda. (C. I.)

Eg.: Egils Saga. (D. II.)

Hrafn.: Hrafnkels Saga. (D. II.)

Íb.: Íslendinga-bók. (D. I.)

Landn.: Landnáma. (D. I.)

Bret.: Breta Sögur. (G. I.)

Bs.: Biskupa Sögur. (D. III.)

Fms.: Fornmanna Sögur. (E. I.)

Gísl.: Gísla Saga. (D. II.)

Grág.: Grágás. (B. I.)

H. E.: Historia Ecclesiastica Islandiae. (J. I.)

Nj.: Njála. (D. II.)

Eluc.: Elucidarium. (F. II.)

Fas.: Fornaldar Sögur. (C. II.)

N. T.: New Testament.

Stj.: Stjórn. (F. I.)

Ann.: Íslenzkir Annálar. (D. IV.)

Fs.: Forn-sögur. (D. II.)

Gþl.: Gulaþings-lög. (B. II.)

K. Á.: Kristinn-réttr Árna biskups. (B. III.)

Hkr.: Heimskringla. (E. I.)

N. G. L.: Norges Gamle Love. (B. II.)

➞ See all works cited in the dictionary

Also available in related dictionaries:

This headword also appears in dictionaries of other languages descending from Old Norse.